भुटानी राजनीतिक बन्दीहरूको रिहाइका लागि विश्वव्यापी अभियान (जि,सि,आर,पि,पि,बी) को टोलीले भुटानी राजनीतिक बन्दीहरूको विषयलाई संयुक्त राष्ट्र संघ (UN) मा अगाडि बढाउन पुनः जेनेभा, स्विजरल्याण्डमा महत्त्वपूर्ण सप्ताह समर्पित गरेको छ। ६ नोभेम्बर २०२४ मा भुटानको चौथो युनिभर्सल पिरियडिक रिभ्यु (UPR) चक्रमा सहभागिता जनाएको यो टोलीले यसअघि UPR प्रतिवेदनको स्वतन्त्र प्रस्तुति र प्रि-सेसनमा पनि सहभागीता जनाएको थियो।
यस वर्षको चौथो पुनरावलोकनमा पहिलो पटक २५ भन्दा बढी संयुक्त राष्ट्र सदस्य राष्ट्रहरूले भुटानी मानवअधिकारको पक्षमा बलियो सिफारिसहरू गरेका छन्। यी सिफारिसहरूमा विशेष रूपमा महत्त्वपूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकार सन्धिहरूमा भुटानलाई हस्ताक्षर गर्न र लागू गर्न आग्रह गरिएको छ। यी सन्धिहरूमा टर्चरविरुद्धको ऐच्छिक प्रोटोकल (OPCAT), नागरिक र राजनीतिक अधिकारहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासन्धि (ICCPR), आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक अधिकारहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासन्धि (ICESCR), र जातीय विभेद उन्मूलनका सबै रूपहरूको अन्तर्राष्ट्रिय महासन्धि (ICERD) समावेश छन्।
जि,सि,आर,पि,पि,बी ले थप सिफारिस गर्दै भुटानलाई निम्न कदम चाल्न आग्रह गरेको छ: (i) ३४ जना पहिचान गरिएका राजनीतिक बन्दीहरूलाई आममाफी दिनु, (ii) नेपालमा बाँकी रहेका भुटानी शरणार्थीहरूका लागि स्थायी समाधान उपलब्ध गराउनु, र (iii) पेरिस सिद्धान्तअनुसार भुटानभित्र राष्ट्रिय मानवअधिकार संस्था स्थापना गर्नु। क्यानडा, पोर्चुगल, अस्ट्रेलिया, स्पेन, चिली, जर्मनी, र संयुक्त राज्य अमेरिका लगायतका सदस्य राष्ट्रहरूले पनि भुटानलाई जेलको अवस्था अनुगमन गर्न विशेष प्रक्रिया तथा सम्बन्धित संस्थाहरूलाई अनुमति दिन सिफारिस गरेका छन्।
यस घटनाक्रमले भुटानमा मानवअधिकार सुधारका लागि नयाँ अध्याय सुरू गरेको छ। विशेष रूपमा, राजनीतिक बन्दीहरूको रिहाइ र नेपालमा रहेका करिब ६,५०० भुटानी शरणार्थीहरूको दीर्घकालीन समाधानका लागि विश्व समुदायबाट बलियो दबाब आएको छ। फ्रान्सले नेपालसँग सहकार्य गर्दै यी शरणार्थीहरूको समस्याको समाधान खोज्न भुटानलाई आग्रह गरेको छ।
जि,सिआर,पि,पि,बी, जसको स्थापना २०१९ मा राम कार्कीले गरेका थिए,ले लोकतान्त्रिक र कूटनीतिक माध्यमहरू प्रयोग गर्दै भुटानी राजनीतिक बन्दीहरूको रिहाइको पक्षमा निरन्तर अभियान सञ्चालन गरिरहेको छ। यस पटकको जेनेभा यात्रामा जि,सि,आर,पि,पि,बी ले विभिन्न सदस्य राष्ट्रहरू, नागरिक समाज संगठनहरू (CSOs) र महत्त्वपूर्ण साझेदारहरूसँग सहकार्य गरी यस अभियानलाई अझै बलियो बनाएको छ। जि,सि,आर,पि,पि,बी ले यस सफलता सम्भव बनाउन सहयोग गर्ने सबै भुटानी समुदायका सदस्यहरूलाई धन्यवाद दिएको छ।
साथै, यसले भविष्यमा पनि यस्तै समर्थन र सहयोगको अपेक्षा गरेको छ। UPR प्रक्रियाका क्रममा तालिम प्रदान गर्ने, मान्यता दिने, र अन्य सहयोग उपलब्ध गराउने साझेदार संस्थाहरूलाई पनि विशेष धन्यवाद व्यक्त गरेको छ। यस महत्त्वपूर्ण अभियानको सफल Geneva टोलीमा अमेरिका-आधारित युवा अभियन्ताहरू: अशिका धौराली, अयुष्मा नेपाने, बिशाल उप्रेती, सीएम निरौला, दिव्या चौहान र श्रिजना सापकोटा सामेल थिए। मानवअधिकारको यस ऐतिहासिक यात्रामा जि,सिआर,पि,पि,बी को प्रयासले न्याय, जिम्मेवारी, र सुधारको आशा झन् बलियो बनाएको छ।
